vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه درس خارج فقه رسانه که در مورخه 5 آذر سال 1397 برگزار گردید، به بیان یکی دیگر از تقیدات واجب بر پیام رسانان دینی پرداخت.

وی در ابتدای درس خارج فقه رسانه اظهار داشت: مسئولیت پیام رسانی یک مسئولیتی است که مال طیبین است باید کسانی که  طیبات و طیبین هستند این مسئولیت را بر عهده بگیرند.

این استاد حوزه در ادامه فرمود: ما در رابطه با اکل مال حرام مال حرام باید توجه کنیم که از روایات استفاده می شود که خطر و آثار منفی خوردن مال حرام بسیار زیاد و خطرناک است و انسان را از آن شایستگی پیام‌رسانی الهی می اندازد.

حجت الاسلام والمسلمین رفعتی به بیان آثار منفی اکل مال حرام در روایات پرداخت و گفت: در چند دسته از روایات به برخی از آثار منفی اکل مال حرام اشاره شده است از جمله عدم پذیرش عبادات، لعن آسمان ها و زمین، و دوری از پیامبر(ص) و شفاعت ایشان.

خلاصه جلسه گذشته

وی با اشاره به بحث های مطرح شده در جلسه گذشته، گفت: اثبات کردیم که پیام رسان رسانه دینی باید مقید به یک سری تکالیف و واجبات باشد. حالا که عدالت را با آن معنای مصطلح به عنوان شرط اصحاب رسانه دینی اثبات نکردیم اما یکسری تکالیف ویژه‌ای است مثل ایتاء زکات، اقامه نماز، امر به معروف و نهی از منکر؛ که مقید بودن به آن ها برای اصحاب رسانه ضروری است. ما این چهارتا را از ادله کتاب و سنت اثبات کردیم.

تفصیل مطالب مطرح شده در این جلسه، بدین شرح است:

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم و الحمد لله رب العالمين و به نستعين وهو خير ناصر و معين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين

اجتناب از حرام خوری شرط ویژه اصحاب رسانه دینی

 امروز یکی از تکالیف ویژه را متعرض می شویم که باید اصحاب رسانه دینی و پیام رسان از آن اجتناب کنند. این با حرام های دیگر متفاوت است. همانطورکه آن چهار واجب را عرض کردیم  با واجبات دیگر متفاوت است. و این هم با حرام های دیگر متفاوت است و آن حرمت اکل مال حرام هست.

خیلی چیزها حرام است اما حرام خوری حرمت شدید دارد که هم روح انسان را هم جسم انسان را خبیث می کند. خباثت اکل مال حرام تاثیر خودش را بر روی جسد انسان نیز می گذارد تا چه رسد روح انسان. برخی از افعال حرام دارای آثار خطرناک و پیامدهای خطرناک نیست ولی بعضی از حرام ها پیامد طبیعی آن به گونه ای است که نمی‌شود از آن اجتناب نکرد و وقتی که بر روی روح انسان و جسم انسان این تاثیر خطرناک را گذاشت دیگر نمی‌تواند در یک جایگاهی که برای طیبین است قرار بگیرد، الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ (24/نور) و طیبات فقط برای غذا نیست، ما می بینیم در روایات ائمه سلام الله علیهم اجمعین از این آیه حتی برای ازدواج و کفویت هم استفاده کرده‌اند یعنی اطلاق دارد.

همچنین از آیه الزَّانِی لا یَنْکِحُ إِلاَّ زانِیَةً أَوْ مُشْرِکَةً وَ الزَّانِیَةُ لا یَنْکِحُها إِلاَّ زانٍ أَوْ مُشْرِکٌ (3/نور) اینگونه استفاده شده است که حتی نسبت به یک زنی که خبیث است، زناکار است این برای مرد خبیث است پس ائمه از این آیه استفاده کرده‌اند حتی در غیر غذا.

مسئولیت پیام رسانی یک مسئولیتی است که مال طیبین است باید کسانی که  طیبات و طیبین هستند این مسئولیت را بر عهده بگیرند.

آثار اکل مال حرام در روایات

ما در رابطه با اکل مال حرام مال حرام باید توجه کنیم که از روایات استفاده می شود که خطر و آثار منفی خوردن مال حرام بسیار زیاد و خطرناک است و انسان را از آن شایستگی پیام‌رسانی الهی می اندازد. به چند دسته از روایات در اینجا استناد می کنیم از هر دسته یکی دو تا روایت کفایت می کند. من روایاتی را که مشکل سندی ندارند را می خوانم:

عدم پذیرش عبادات

از دسته اول روایات استفاده می شود که اکل مال حرام آثار بسیار خطرناکی دارد. یکی از آن ها این است که اصلا عبادات پذیرفته نمی شود. هرچی برود نماز بخواند، دعا کند اصلا از او پذیرفته نمی شود.

روایت اول از رسول خداست : مَنْ أَكَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاَةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً هرکس که لقمه حرام بخورد 40 شب نمازش قبول نمی شود وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً  کسی که لقمه حرام بخورد ۴۰ روز دعای او مستجاب نمی شودوَ كُلُّ لَحْمٍ يُنْبِتُهُ اَلْحَرَامُ فَالنَّارُ أَوْلَى بِهِ هر سلولی، گوشتی از این اکل مال حرام برایش به وجود بیاید آتش سزاوارش است.

این بخش از روایت در واقع اشاره به آن آیه قرآن است إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا (4/ نساء) در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنّم فرو می‌برند. ما نمی فهمیم این لقمه ای که خورده می شود الان نار است. این را مرحوم مجلسی در بحار جلد ۶۳ صفحه ۳۱۴ نقل کرده است.

در همین طایفه از روایات از رسول خدا آمده است که اَلْعِبَادَةُ مَعَ أَكْلِ اَلْحَرَامِ كَالْبِنَاءِ عَلَى اَلرَّمْلِ(1) عبادت کردند همراه با خوردن حرام مثل این است که مجسمه های بزرگ و قشنگی را با رمل کنار دریا درست می کنند. چقدر این مجسمه ها و ساختمان ها می ماند؟ اگر یک آب به آنها بخورد از بین می‌روند یعنی سست است.

باز از حضرت روایت شده است که وَ مَنِ اِكْتَسَبَ مَالاً حَرَاماً لَمْ يَقْبَلِ اَللَّهُ مِنْهُ صَدَقَةً وَ لاَ عِتْقاً وَ لاَ حَجّاً وَ لاَ اِعْتِمَاراً اگر کسی کسب بکند حرام خداوند از او صدقه حج، آزاد کردن بنده را قبول نمی کند. خوب قبول نشد که نشد! ولی ذیل روایت از این بدتر است وَ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ بِعَدَدِ أَجْزَاءِ ذَلِكَ أَوْزَاراً خداوند به اندازه اعمالی که انجام داده است برای او گناه می نویسد وَ مَا بَقِيَ مِنْهُ بَعْدَ مَوْتِهِ كَانَ زَادَهُ إِلَى اَلنَّار هرچه اعمال انجام دهد ظاهرش درست است اما هیزم جهنم است.  این روایت خواندن در کافی جلد ۵ ص ۱۲۶ در بحث حج آمده است.

لعن آسمان ها و زمین

دسته دیگر روایات اورا مورد لعن اسمان ها در زمین قرار می‌دهند. در بحث های گذشته است عرض کردیم اینگونه  گناهانی که مورد لعنت فرشتگان خداوند و ملائکه قرار می گیرند این فرق می کند با موارد دیگر اگر گناهان دیگر را مرتکب شود که اینقدر وزر و وبال نداشته باشد طوری نیست ولی اگر گناهی را مرتکب شود که مورد لعن قرار بگیرد چنین کسی شایستگی پیام‌رسانی را در رسانه دینی ندارد این شرط پیام رسان دینی را ندارد این هم یک دسته از روایات.

این روایت را که در کتاب  راوندی است إِذَا وَقَعَتِ اَللُّقْمَةُ مِنْ حَرَامٍ فِي جَوْفِ اَلْعَبْدِ لَعَنَهُ كُلُّ مَلَكٍ فِي اَلسَّمَاوَاتِ وَ فِي اَلْأَرْض (2) اگر لقمه از حرام وارد بدن شدکل ملائکه آسمان و زمین اور ار لعن می کنند. این شدت گناه را میرساند گناه ها همه یکدست نیستند.

یک روایتی از امام حسین علیه السلام داریم که سخنرانی امام حسین هست خطاب به لشکر عمر سعد به نقل هایی این روایت رسیده است. حضرت می‌خواهد سخنرانی کند، میخواست از رسانه آن موقع استفاده کند و جمعیت دشمنان بشنوند، پیامی را می‌خواهد برساند؛ اما سر صدا می کردند و نمی گذاشتند که صدای امام حسین به کسی برسد حضرت این جمله را فرمود: وای بر شما چه شده است که حاضر نیستید یک لحظه سکوت کنید و حرف را گوش کنید فقد ملئت بطونكم من الحرام(3) این که شما دارید در برابر این پیام رسان صحبت می کنید، پارازیت می اندازید این به خاطر این است که شکم شما، درون شما از حرام پر شده است.

کسی که قلبش از حرام پر شده باشد قلبش سنگ میشود طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ (108/نحل) این از آثار سنگ شدن قلب هاست که دیگر  کار به جایی میرسد که وقتی در برابر امام حسین علیه السلام قرار می گیرند، نمی‌گذارند حضرت سخنرانی کند.

این هم روایت عجیبی است واقعاً مظلومیت امام حسین چقدر است که وقتی می خواهد سخنرانی کند در آن جمع که شاید پشیمان شوند و برگردند و به یاری امام حسین اقدام کنند ویا حداقل متنبه بشوند، نمی‌گذارند این پیام برسد ولی نکته مهم این است که این ها حرام خوری کرده اند.

دوری از پیامبر و شفاعت ایشان

دسته دیگر از روایات بر حرمان و قطع ارتباط با پیامبر در قیامت دلالت می کند . این دسته از روایات درباره اکل مال به حرام اینچنین است که حتی در روز قیامت انسان از پیامبر(ص) و از اهل بیت(ع) دور می افتد، از حوض کوثر دور افتد؛ به قدری فاصله دارد که اصلا دسترسی به پیامبر و اهل بیت پیدا نمی کند که انسان را شفاعت کنند علتش هم این است که این جسم به خاطر خوردن مال حرام شایستگی ندارد ما قائلیم به اینکه قیامت فقط روح هم نیست جسم ما هم طبق آیات صریح قرآن دو مرتبه درست می شود، این جسم که از حرام درست شده است این نمی تواند وارد بهشت شود، بهشت بر او حرام است . دو تا روایت را ما اینجا عرض میکنیم.

یک روایت وصیتی است که امیر المومنین به امام حسن علیه السلام دارد در نهج البلاغه هست در جاهای دیگر هم میتوانید مراجعه کنید وَ لاَ يَرِدُ عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مَنْ أَكَلَ مَالاً حَرَاماً لاَ وَ اَللَّهِ لاَ وَ اَللَّهِ لاَ وَ اَللَّهِ  حضرت امیر می فرمایند وارد نمی شود در قیامت بر حضرت رسول کسی که مال حرام خورده باشد. وَ لاَ يَشْرَبُ مِنْ حَوْضِهِ   از حوض پیامبر، حوض کوثر نمی تواند بنوشد وَ لاَ يَنَالُ شَفَاعَتَهُ (4) از شفاعت پیامبر بهره مند نمی شود.

امیرالمومنین (علیه‌السّلام) می‌فرمودند: «لَیْسَ بِوَلِیٍّ لِی مَنْ اَکَلَ مَالَ مُؤْمِنٍ حَرَاماً » (5) حضرت می فرماید دوست من نیست، ولی من نیست، پیرو من نیست کسی که مال مومن را به حرام بخورد.

آخرین روایت از رسول خدا(ص) إِنَّ اَللَّهَ حَرَّمَ اَلْجَنَّةَ أَنْ يَدْخُلَهَا جَسَدٌ غُذِّيَ بِحَرَامٍ (6) فلسفه اینکه خداوند بهشت را حرام کرده است بخاطر تغذیه این بدن و حسد به غذای حرام است.

اکل مال حرام مثل زنا نیست از زنا بالاتر است خیلی سخت است . لذا در قرآن کریم دارد که که در شکم های آنها آتش است.

اکل مال حرام از آن محرماتی هست که دیگر فرد نمی‌تواند حتی عبادتش را انجام بدهد، وظیفه و رسالتی که بر عهده اش قرار گرفته است انجام دهد. پیام رسانی در رسانه دینی یک مسئولیت دینی، یک مسئولیت سنگین الهی است یک امانتی است که به دست او است إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا (58/نساء) این مسئولیت باید به اهلش سپرده شود، برای کسی نیست که دنبال مال حرام باشد./905/241/ح

مقرر: عزیز الله طالبی

منابع:

• عدة الداعي و نجاح الساعي , جلد 1 , صفحه 153
• بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام , جلد 100 , صفحه 12
• عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال , جلد 17 , صفحه 251
• مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل , جلد 17 , صفحه 59
• مجموعه ورام (تنبیه الخواطر)، ج۱، ص۱۶
• تنبيه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام) , جلد 1 , صفحه 61